برخی زخم ها بدترند و برخی افراد نباید زخمی روی بدنشان ایجاد شود، مانند دیابتی ها. ولی برای ضدعفونی کردن این زخم ها معمولا از بتادین استفاده می کنیم که به شما می گوییم کار بسیار اشتباهی است!
زخم چیست؟
زخم یک واژه کلی است که برای هرنوع جراحت پوستی به‌کار می‌رود اما در منابع علمی به جراحت‌های سطحی مانند خراشیدگی پوست در اثر تماس شدید با فرش یا موکت و بریدگی‌های سطحی که معمولا بالایی‌ترین لایه پوست یا همان اپیدرم را درگیر می‌کنند.
زخم را ایروژن یا سایش می‌گویند. ایروژن، فقط با تغییر رنگ پوست یا بستر محدودی از محل خراشیدگی همراه است و جوشگاه هم برجای نمی‌گذارد. اینگونه سایش‌ها را باید تا بهبود کامل، از نور آفتاب پوشاند یا از کرم‌های لایه‌بردار سبک و کرم‌های ضدلک برای درمان آنها استفاده کرد. ایروژن‌ها، ظرف مدت چند ماه خودبه‌خود ترمیم می‌شوند و جای آنها هم کاملا از بین می‌رود.
9 نکته درباره درمان زخم
آسیب‌های پوستی که علاوه بر اپیدرم، لایه یا لایه‌های زیرین را درگیر می‌کنند، زخم نام دارند. معمولا زخم‌ها، جوشگاه‌هایی هم برجای می‌گذارند و اقدام‌های درمانی برای بهبود آنها و برجای ماندن کمترین میزان جوشگاه، به شدت زخم بستگی دارد.
1. برای درمان زخم باز که لایه‌های زیرین پوست را درگیر کرده، به پزشک مراجعه و از درمان‌های خودسرانه پرهیز کنید.
2. برای درمان زخم‌های سطحی می‌توان از داروهای موضعی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ترمیمی استفاده کرد. شستن روزانه این زخم‌ها با محلول نرمال‌سالین (سرم فیزیولوژیک) و استفاده از داروهای موضعی می‌تواند به پر شدن سریع‌تر زخم و باقی‌ماندن کمترین جوشگاه کمک کند.
3. گاهی پزشکان با توجه به شرایط بیمار، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی را هم تجویز می‌کنند و در مواردی، استفاده از داروهای خوراکی و تزریقی، بر انواع موضعی آنها ارجحیت دارد.
4. عفونی شدن انواع زخم، یکی از عوامل خطر بر جای ماندن جوشگاه شدیدتر است بنابراین معمولا درصورت بروز زخم‌های شدید و عمیق، گروه درمانی تلاش می‌کنند تا عفونتی بر زخم سوار نشود. شستن موضعی زخم با محلول نرمال‌سالین، یکی از راه‌های پیشگیری از ایجاد عفونت است.
5. برخی زخم‌ها با آلودگی بالایی همراه هستند. مثلا اگر دامپزشکان یا افرادی که در محیط‌های کاری آلوده کار می‌کنند، دچار زخم شوند، خطر ابتلایشان به عفونت بالاست. به همین دلیل معمولا توصیه میشود افرادی که در محیط‌های آلوده کار می‌کنند، بلافاصله پس از زخم شدن هر قسمتی از بدنشان، به پزشک مراجعه کنند تا زخم آنها بررسی شود. باز گذاشتن زخم این افراد برای شستشوی روزانه و طی کردن روند طبیعی ترمیم زخم، از بهترین راه‌های درمانی پیش رو است. به‌طور کلی، تشخیص اینکه زخمی برای درمان باید باز بماند یا بسته شود، برعهده پزشک است و در این مورد باید به نظر پزشک اعتماد کرد.
6. در مواردی که پمادها و داروهای موضعی برای قرار دادن روی زخم‌ها تجویز می‌شوند و مجبور به خروج از منزل و کار در محیط‌های مختلف هستید، باید روی زخم را با گاز استریل و باند مخصوص پانسمان کنید تا هم ماندگاری اثر داروها بیشتر شود، هم با پیشگیری از نفوذ آلودگی به بستر زخم، جلوی ابتلا به عفونت احتمالی را بگیرید.
7. برخورد با سوختگی‌ها به شدت و عمق سوختگی بستگی دارد. اگر محل سوختگی تاول زد، تاول آن را نترکانید چون خود تاول، بهترین نوع پانسمان فیزیولوژیک است که جلوی عفونی شدن بستر جراحت را می‌گیرد.
8. هنگام بروز سوختگی‌های شدید، محل سوختگی را خنک نگه دارید و به اولین مرکز درمانی مراجعه کنید. هرگز لباس یا زیورآلاتی را که در اثر تماس با بخار آب به پوستتان چسبیده است، خارج نکنید و با خنک نگه داشتن محل سوختگی تا رسیدن به مرکز درمانی، این کار را به گروه درمان بسپارید.
9. برخی افراد در صورت ایجاد بریدگی‌های عمیق هم راضی به بخیه زدن پوست خود برای بهبود زخم نمی‌شوند و از باقی ماندن جای بخیه‌ها می‌ترسند اما گاهی لبه‌های بریدگی، شرایط مناسبی برای به هم رسیدن و بخیه خوردن دارند. از این رو، اگر گروه درمانی تشخیص داد که زخم شما یا فرزندتان به بخیه نیاز دارد، از این کار امتناع نکنید. بهتر است بدانید که هدف از به کار بستن روش‌های درمانی در ترمیم زخم‌ها، پیشگیری از ایجاد عفونت و جوشگاه تاحد ممکن است.
هرگز روی زخم بتادین نریزید
در گذشته، استفاده از داروهای ضدعفونی‌کننده مانند بتادین برای شستن زخم‌ها رواج داشت اما بتادین، حاوی مواد سمی برای سلول‌های آسیب‌دیده است و می‌تواند روند ترمیم زخم را مختل کند بنابراین باید نرمال‌سالین را جایگزین بتادین کرد.
عسل، مرهم زخم است
متخصصان طب سنتی و برخی متخصصان پوست معتقدند عسل طبیعی ترکیب‌های بسیار موثر و کارآمدی برای بهبود جای زخم و پیشگیری از عفونی شدن محل آن دارد و قرار دادن عسل روی زخم‌های سطحی‌تر و جای بریدگی‌ها و بخیه‌ها، کمک زیادی به پیشگیری از ایجاد جوشگاه شدید و عفونت می‌کند.
6 نکته‌ای که باید درباره بخیه بدانید
1. خیلی از افراد نگران جوشگاه‌های باقیمانده از جای بخیه هستند به‌همین دلیل اجازه نمی‌دهند زخمشان بخیه زده شود اما اگر بخیه، درست و بجا زده شود، به‌مراتب کمتر از زخمی که باید بخیه می‌شده و نشده، جوشگاه برجای می‌گذارد.
2. این روزها به محض کشیدن بخیه‌ها از لیزرهای مختلفی که اثر زخم‌کنندگی هم ندارند، استفاده می‌کنند تا کمترین میزان جوشگاه به‌خصوص در قسمت‌هایی از پوست که زیبایی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، باقی بماند.
3. بعد از بخیه، باید تا 48 ساعت از رسیدن آب به محل بخیه خودداری کنید. در طول این مدت، داروهایی را که برایتان تجویز شده است، استفاده کنید. بعد از طی مراحل اولیه ترمیم زخم، می‌توانید حمام بروید یا زخم را بسیار ملایم بشویید.
4. از دستکاری‌کردن بخیه و زخم‌های احتمالی کنار آن خودداری کنید.
5. اگر قسمت‌هایی از پوست که بخیه شده‌اند، تحت فشار قرار دارند، سعی کنید این فشار را به حداقل ممکن برسانید. مثلا اگر پوست اطراف دهانتان دچار آسیب شده و آن را بخیه کرده‌اید، سعی کنید زیاد نخندید یا دهانتان را بیش از اندازه باز نکنید تا جلوی باز شدن بخیه یا کشیدگی و آسیب بیشتر پوست و باقی ماندن جای زخم را بگیرید.
6. گاهی در برخی از مراکز درمانی پیشرفته و مجهز، به بیمار پیشنهاد میشود برای پیشگیری از کشش و فشار روی پوست، برای فلج کردن عضلات اطراف بخیه بوتاکس تزریق کند که این کار هم می‌تواند در تسریع روند بهبود زخم و بخیه، تاثیرگذار باشد.
زخم دیابتی‌ها زخم‌تر است!
برخی بیماران مانند بیماران دیابتی، آنهایی که نقص سیستم ایمنی دارند، افراد مبتلا به ایدز و کسانی که پیوند عضو انجام داده‌اند و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن مصرف می‌کنند، بیشتر از سایر افراد دچار زخم‌هایی می‌شوند که دیر خوب میشود یا احتمال سوار شدن عفونت بر آنها وجود دارد.
این افراد باید حواسشان باشد کفش‌هایی که پاهای آنها را زخم می‌کند، نپوشند و هنگام کار با وسایل تیز و برنده، دستکش ضخیم به دست کنند. آنها باید هنگام آشپزی، دستکش‌های ابری مخصوص آشپزی بپوشند و در مواجهه با ظرف‌های داغ یا بخار کتری و سماور یا غذا، بیشتر به فکر پوست خود و زخم و سوختگی‌های احتمالی باشند تا به فکر ریختن و سوختن غذا. علاوه بر این، پیش از خروج از منزل و در صورت پوشیدن صندل، جوراب بپوشند تا پاهایشان در اثر برخورد با سنگریزه‌ها، زخمی نشود. خلاصه این افراد باید هر کاری از دستشان برمی‌آید انجام بدهند تا خطر زخم شدن پوستشان به حداقل برسد. این افراد باید در صورت مواجهه با زخم، در هر سطحی، برای درمان به پزشک مراجعه کنند و درمان خود را پشت گوش نیندازند.
چند باور زخمی
در مورد زخم‌ها هم مانند بروز هر مشکل یا بیماری دیگری، باورهای درست و نادرستی وجود دارد؛ مثلا برخی افراد معتقدند جنسیت بر روند بهبود زخم تاثیرگذار است. تحقیقات و مطالعه‌هایی که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهد روند ترمیم زخم در زن‌ها و مردها یا دختر بچه‌ها و پسر بچه‌ها، تفاوتی ندارد. باور دیگر درباره تماس زخم با آب حمام برای تسریع روند درمان آن است. در گذشته، مردم بر این باور بودند که زخم‌ها تا بهبود کامل نباید تماسی با آب داشته باشند. در حالی که خشک شدن بیش از اندازه زخم، می‌تواند روند ترمیم و بهبود آن را به تاخیر بیندازد.
به‌همین دلیل این روزها متخصصان توصیه می‌کنند زخم‌ها پس از 24 تا 48 ساعت شسته شوند تا جای زخم، هم مرطوب بماند و هم تمیز. شما حتی می‌توانید سطح زخم را لایه‌ای نازک، مرطوب نگه دارید تا به واسطه این رطوبت، ترمیم آن سریع‌تر اتفاق بیفتد.اما یک باور درست درباره زخم اینکه به‌طور کلی، روند ترمیم زخم در بچه‌ها سریع‌تر از بزرگسالان و سالمندان است.
نقش تغذیه در بهبود زخم
بسیاری از مواد مغذی مانند روی، آهن، ویتامین‌های A، B و C در حفظ سلامت پوست، مو و ماهیچه‌ها نقش بسیار مهم و موثری دارند. به همین دلیل گنجاندن موادغذایی حاوی این ریزمغذی‌ها مانند گوشت‌ها، به‌خصوص گوشت ماهی، غذاهای دریایی، میوه‌ها و سبزی‌های تازه در برنامه غذایی، کمک زیادی به افزایش سطح سلامت پوست و ارتقای قدرت سیستم دفاعی بدن می‌کند. به‌طور کلی، زخم افرادی که رژیم غذایی سالم و متنوعی دارند و غذاهای دریایی سرشار از اسیدهای چرب امگا3 یا میوه‌های حاوی ویتامین‌های فراوان، مصرف می‌کنند، بهتر و سریع‌تر بهبود می‌یابد.
البته در مورد برخی از این خوراکی‌ها اغراق میشود. مثلا برخی افراد ادعا می‌کنند اگر خانم‌ها در دوران بارداری زیاد ماهی، میگو یا آناناس بخورند، فرزندشان خوش‌گوشت و خوش‌زخم میشود! در حالی که اگر یک خانم باردار، تمام ماهی‌های دنیا را هم بخورد اما فرزندش بعد از تولد رژیم غذایی مناسبی نداشته باشد، تاثیر چشمگیری بر سلامت پوست و موی او در آینده نخواهد داشت.
افرادی که دچار زخم و کبودی هستند باید مواد غذایی مغذی مانند غذاهای دریایی، میوه‌ها، سبزی‌ها، صیفی‌ها و حتی خوراکی‌هایی مانند عسل را در برنامه غذایی خود بگنجانند تا سرعت ترمیم زخم‌هایشان بیشتر شود.
التیام زخم چند روز طول می‌کشد؟
زخم‌ها به 2 گروه سطحی و باز تقسیم می‌شوند و براساس این نوع تقسیم‌بندی، زخم‌های باز به بخیه نیاز دارند و زخم‌های سطحی، نه. باید در اولین برخورد با زخم‌های خونریزی‌دهنده، سطح خونریزی‌دهنده را برای پیشگیری از خونریزی بیش از اندازه و بند آمدن خون فشار دهید. برای این کار می‌توانید از یک دستمال تمیز یا گاز استریل کمک بگیرید. شدت فشار دادن باید به اندازه‌ای باشد که نبض از کار نیفتد.
مدت زمان فشار زخمی که خونریزی دارد هم به شدت خونریزی بستگی دارد. یعنی باید هر چند دقیقه یکبار، دست خود را بردارید و ببینید جریان خون قطع شده است یا نه. اگر قطع شده بود، دست و دستمال را از روی زخم بردارید و اقدام‌های درمانی دیگر برای ترمیم زخم با مراجعه به پزشک آغاز کنید اما اگر خون بند نیامده بود، دوباره دستمال را روی زخم فشار دهید تا خونریزی متوقف شود. اگر بعد از مدت طولانی، خونریزی بند نیامد، باز هم دستمال را روی زخم فشار دهید و در همان حال به اولین مرکز درمانی مراجعه کنید. در مرکز درمانی برای زخم‌هایی با خونریزی شدید، ابتدا عمل خون‌گیری انجام می‌دهند و سپس محل زخم را بخیه می‌کنند.
باید توجه داشته باشید که برخی افراد به‌صورت ژنتیکی، خوش‌زخم‌تر از دیگران هستند و علاوه بر اینکه زخم آنها زودتر خوب میشود، جای آن هم سریع‌تر از بین می‌رود. این مساله، تاحدی هم به نوع تغذیه، قدرت سیستم ایمنی بدن، شرایط روانی و شیوه زندگی فرد بستگی دارد. با این حال، ما به‌طور متوسط حدود 7-3 روز برای التیام زخم در نظر می‌گیریم. حواستان باشد که پس از بستن روی زخم، هرگز لایه قهوه‌ای رنگ آن را دستکاری نکنید تا کمترین جوشگاه باقی بماند.